10 ـ عظمتهاى حسین (علیه السّلام):

علائلى ضمن آنکه از عظمتهائى که در وجود حسین تمرکز یافته بود سخن گفته است، از عظمت صراحت لهجه و عظمت تصمیم و عظمت اباء نفس و بلندى همت و عظمت مردانگى آن حضرت شرحى نگاشته است. چون این عظمتهائى که یاد کرده همه از همان روح فیّاض و شجاع و شکست ناپذیر حسین علیه السّلام ـ سرچشمه مى گیرد، قسمتهائى از سخنان او را به طور اقتباس و نقل به معنا با اضافات و تصرفاتى در اینجا مى آوریم.
عظمت در تصمیم: به معناى عزم راسخ داشتن به انجام کار و پایان آن، به طورى که هیچگاه و به هیچ گونه از عزم خود برنگردد، و هیچ چیز تصمیم او را سست نسازد، و از آغاز کار ملاحظه پایان و عاقبت آن را بنماید و هشیارانه تصمیم بگیرد.
اکنون بشنوید که حسین چگونه با پیش بینى پایان کار، وارد میدان شد، و سخنانش چگونه از شعور خطیرش بر مى خاست. آنگاه که عزیمت خروج از مکه و سفر عراق را داشت این خطبه را خواند:
وَ مُوَطِّناً عَلى لِقاءِ اللهِ نَفْسَهُ فَلْیَرْحَلْ مَعَنا فَاِنّى راحِلٌ مُصْبِحاً
اِنْ شاءَ اللهُ تَعالى»46.
نیست، و درود خدا بر پیغمبرش».
وعده خود وفا کند».
ان شاء الله تعالى».
این بود منطق حسین، و سخنان شور انگیز و قاطع او در برابر کسانى که او را از تصمیمى که داشت باز مى داشت.
مکانى که حسین در آن این خطبه را انشاء کرد، مکانى با عظمت و با هیبت بود; زیرا رجال بزرگ مانند عمر بن عبدالرحمن مخزومى، عبدالله بن عباس، محمد بن الحنفیه و عبدلله بن عمر او را از اجراى تصمیمى که داشت منع مى کردند، و این خطبه در حقیقت پاسخى به درخواست آنها و همفکران آنها از مسلمانان، و اعلام قبول تمام خطرات تصمیم بود.
رجال نامبرده هرچند همه نامدار و متشخص بودند اما روحى مثل روح حسین، و شعور و بینشى مانند شعور او نداشتند، و آن مایه اى که حسین داشت در آنها نبود. آنها در برابر بطولت و مردانگى حسین هیبت خود را از دست دادند، و چون ریگهاى کوچکى بودند که بر دامن کوه بزرگى ریخته باشد که بادهاى تند آنها را به زیر مى ریزد، و کوه در مکان خود استوار و آرام باقى مى ماند (اکنون که سخت ترین بادهاى حوادث و آزمایش، در جهان اسلام به حرکت در آمده و مردم را زیر و رو مى کند، حسین و یاران باشهامت و قهرمانش در برابر این تندبادها و امواج سهمگین اقیانوس حوادث، مردانه ایستادند و مانند کوه از جاى نلغزیدند).

 گرچه فداکارى بیمانند، استقامت، حق پرستى، توکل، قدرت اراده، چشم پوشى از مظاهر و جلوات فریبنده دنیا و قطع علائق در واقعه جانسوز کربلا بقدرى از وجود حسین تجلى کرده، و دلها را مجذوب او نموده که به عظمت هاى دیگر آن حضرت کمتر توجه مى شود.

گرچه فداکارى بیمانند، استقامت، حق پرستى، توکل، قدرت اراده، چشم پوشى از مظاهر و جلوات فریبنده دنیا و قطع علائق در واقعه جانسوز کربلا بقدرى از وجود حسین تجلى کرده، و دلها را مجذوب او نموده که به عظمت هاى دیگر آن حضرت کمتر توجه مى شود.
مثل اینکه افکار جامعه و عقول بشر کسى را که در راه یارى حق، فداکارى و از خودگذشتگى نشان دهد مالک تمام عظمتها و فضایل مى دانند و هرچه درجه فداکارى عالیتر و خالص تر باشد عظمت شخصیت او در دلها بیشتر مى شود.
فداکارى بیمانند حسین علیه السّلام ـ بقدرى پایه او را بالا برده که در هر میدان مقایسه و مسابقه مى تواند با همین یک صفت با صاحب هر خلق کریم مسابقه دهد.
حقیقت هم همین است ظهور آن استقامت و شجاعت و پایدارى و مناعت از هیچکس قابل تحقق نیست مگر آنکه در نواحى دیگر اخلاق نیز عظیم و برجسته و ممتاز باشد. ایمان و معرفت، یقین، بصیرت، توکل و اعتماد بر خدا، زهد و صبر باید بحد اعلا و وفور در شخص وجود داشته باشد تا بتواند مظهر آن آیات عظیمه و عجیبه و خویشتن دارى و صبر و استقامت گردد.
علائلى مى گوید: در آنچه از اخبار و تاریخ حسین نزد ما است مى بینیم که حسین کمال مواظبت را در تأسّى به جدش داشت، بطورى که از همه جهات و نواحى نمونه کامل پیغمبر بود، و آنچنان از دنیا و نعمتهاى آن دل کنده بود که وقتى به امام زین العابدین گفته شد چه کمند فرزندان پدرت؟ در پاسخ فرمود: عجب دارم چگونه صاحب فرزند شد و حال اینکه از نماز و عبادت در شب و روز فارغ نبود پس کسى که چنین باشد کجا فرصت آن دارد که به زنان بپردازد.
کسى که همه حالات، و سکون، و حرکت، و فکر و تأملاتش الهى بود مى بینیم که در جهاد فداکارانه شمشیر مى زد، و از خود گذشته بود هیچ کار و تکلیفى او را از وظیفه و تکلیف دیگر باز نمى داشت1.

9 ـ شجاعت سیدالشهداء (علیه السّلام):

شاید بعضى گمان کنند که شجاعت حسین علیه السّلام ـ همان زور بازو و قدرت و قوت بدنى و علم آن حضرت به آئین جنگ و نبرد و به خاک انداختن دلیران و دلاوران بوده است، و بزرگترین نمایشهاى شجاعت آن حضرت را حملاتى بدانند که یک تنه به سپاه دشمن مى نمود، و آنها را مانند طومار به هم مى پیچید که وقتى دیدند حریف آن دست و بازو نمى شوند از اطراف، پیکر پاکش را هدف سنگ و تیر قرار دادند. و اگرچه آن سید مظلومان را شهید کردند، و سر انورش را شمر یا سنان یا خولى از بدن جدا ساخت اما کسى ادعا نکرد که من به زور بازوى شخصى خود آن حضرت را کشتم. کثرت زخم و جراحات بسیار و تشنگى و خون ریزى فوق العاده آن امام مجاهد را (بظاهر) از پا در آورد که آن دشمنان خدا به قتلش دلیر شدند، وگرنه کسى نبود که بتواند با نبرد و زور بازو آن یادگار حیدر کرار را به قتل برساند.
حجاباتیان پرده برداشتند بنظاره گردن بر افراشتند
سماواتیان محو و حیران همه سر انگشت حیرت به دندان همه
که یارب چه زور و چه بازو است این مگر با قدر هم ترازو است این
عجب صف شکن شهسوار یلى است به نیروى مردى بسان على است
ابن حجر در شرح همزیه گفته است:
بیشتر کسانى که به جنگ با حسین پرداختند، کسانى بودند که به آن حضرت نامه نوشتند و با او بیعت کرده بودند، وقتى حسین دعوتشان را اجابت کرده و به سویشان آمد نزد دشمنش رفتند و سپاهى که ابن زیاد براى نبرد حسین فرستاده بود، بیست هزار تن بودند حسین با آن جمعیت کم، با آن لشکر بسیار کارزار نمود و در آن ایستگاه ایستادگى شگفت انگیزى نشان داد، و اگر میان او و میان آب حایل نشده بودند بر او غالب نمى گشتند زیرا حسین شجاع بزرگى بود که در میدان نبرد مغلوب نمى شد37.
این زور بازو و نیروى جسمانى و حملات دلیرانه نمایشى از نمایشهاى شجاعت است.
شجاعت که موضوع سخن است و یکى از فضایل برجسته حسین علیه السّلام ـ حالتى است نفسانى و روحى که حد وسط بین تهور و جبن است، و هرکس واجد آن باشد داراى ضبط نفس خاصى است که عوامل ترس و جبن و کندى و سستى و فتور، و اسباب تندى، بى باکى، گستاخى و جسارت بر او مسلط نمى شود.
این صفت اگر زور بازو و قدرت جسمى و هر قوه و قدرت دیگر را رهبرى کند، آن قدرت مظهر شجاعت خواهد شد و الاّ سبب سرزنش و ملامت مى گردد.
این صفت از شریفترین صفات فاضله است و ظهور کمال استعداد بشر و فعلیت قواى کامله در او به این صفت وابسته است.
هر ملتى که افراد آن از شجاعت روحى و اخلاقى بهره مند نباشند آن ملت رهسپار دیار نیستى خواهد گشت و به زودى تحت تسلط بیگانگان قرار خواهند گرفت.
وجود، و مقدار بقاى امم و عزت و سربلندى آنها وابسته به میزان بهره اى است که از شجاعت داشته باشند.
محافظه کارى، احتیاطات بیجا، عوام فریبى، ترس از انتقاد، جلوگیرى از آزادى دیگران، اختناق افکار، تندرویها، جسارتهاى جنون آمیز، باختن روحیه و ناشکیبى، ستمگرى و وطن فروشى، خیانت به ملت و پیشه کردن سیاست تستر در امور و راضى شدن به بى شرفى و بى آبروئى، همه کاشف از نداشتن صفت شجاعت است.
چنانچه ضبط نفس و خویشتن دارى و صراحت لهجه و مقاومت با ناملایمات و سختیهاى روزگار و بیم نداشتن از انتقاد و احترام به آزادى دیگران، ناشى از ملکه شجاعت است.
تمام مظاهر این شجاعت در حسین علیه السّلام ـ وجود داشت، و روح و جسم او مرکز نمایش عالیترین مرتبه شجاعت بود تا جائى که «شجاعة الحسینیه» ضرب المثل گشت.
شبراوى شیخ اسبق جامع ازهر از یکى از بزرگان نقل کرده که گفته است:

عده‌‌‌‌ای برای نفی ولایت فقیه، اصرار بر تمایز مفهومی میان حکم و حکومت با ولایت و فرمانروایی دارند. حال سؤال مهم این است که در واقع چه رابطه‌‌ای بین این مفاهیم وجود دارد؟

تجربه حکومت اسلامی مبتنی بر اصل «ولایت فقیه» در ایران، محکی مهم برای ارزیابی علمی منتقدان آن است. مسئله اینجاست که عالمان دینی منتقد، تا چه میزان بر مبنای آموزه‌های اسلام، به نقادی حکومت اسلامی اهتمام ورزیده‌اند؟ این پرسش، انگیزه‌ای برای بررسی و تحلیل کتاب «حکمت و حکومت»، اثر مهدی حائری یزدی بوده است.
 
وی پس از اخذ درجه اجتهاد، به آموختن فلسفه غرب در آمریکا و کانادا پرداخت. کتاب حکمت و حکومت که در سال 1995 میلادی در لندن به چاپ رسید، در بازه‌ی زمانی پس از انتشار آن در ایران حاشیه‌هایی را به همراه داشت و به همین دلیل توسط اندیشمندان و فقیهان بزرگی نقد و تحلیل شد. تحقیق پیش رو، حاصل نشست‌های علمی و نقادی است که در دفتر پژوهشکده علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می‌گردد. تدوین مباحث به روش گام به گام است؛ ابتدا خلاصه هر فصل از کتاب بیان می‌گردد و سپس تأملات انتقادی پیرامون آن فصل در چند بند ذکر می‌شود.
 
حکم و حکومت

خلاصه‌ی سخن: حکومت و حکم معانی متعدد دارد و از این رو باید به همراه قرائن حال و مقال و زمینه‌ی گفتار استعمال شود. حکم و حکومت در اصطلاح منطق به معنای علم تصدیقی به حقایق هستی است. از طرف دیگر، سیاست و فنون کشورداری از شاخه‌های اصلی حکمت عملی است. بنابراین استعمال حکومت در سیاست، بر مبنای هیچ یک از دلالت‌های سه‌گانه‌ی لفظ و معنا (دلالت مطابقی، تضمنی و التزامی) جز به معنای تدبیر و رایزنی در امور کشوری که به معنای محدوده‌ی جغرافیایی ـ سیاسی است، نخواهد بود و هرگز به معنای حاکمیت و قهاریت نیست. (حکمت و حکومت: 93)